Verstuikte enkel

Inleiding

Deze webpagina geeft uitgebreide informatie en achtergronden over de klassieke verzwikte/ verstuikte enkel waarbij de voet naar binnen zwikt (inversietrauma) en met name aan de buitenkant van de enkel letsels kunnen ontstaan. Het is goed u te realiseren dat voor iedereen de situatie anders kan zijn dan beschreven. De klachten, de behandeling en de snelheid van herstel kan enorm verschillen per persoon en zijn/is mede afhankelijk van de ernst van het trauma en voorgeschiedenis.

De anatomie van de enkel

enkel_skeletb

De enkel bestaat eigenlijk uit 2 gewrichten boven elkaar: het bovenste spronggewricht (blauwe pijl) en het onderste spronggewricht (groene pijl. Het bovenste spronggewricht zorgt met name dat het onderbeen naar voren en achteren kan buigen/strekken en wordt gevormd door het scheenbeen (1; tibia), het kuitbeen (2; fibula) en het sprongbeen (3; talus). Het onderste spronggewricht is meervoudig en zeer complex en zorgt met name voor de rotatie/kanteling van de voet. Het wordt gevormd door het sprongbeen (3; talus), het hielbeen (4; calcaneus). Beide laatste botten maken contact met de rest van alle voetwortelbeentjes (kleine blokjes).


Het gewrichtskapsel en de buitenste enkelbanden van het bovenste spronggewricht ("enkelgewricht")

enkelbanden2

Het gewrichtskapsel van de enkel wordt aan de buitenzijde extra verstevigd door diverse brede pezige bandvormige structuren (ligamenten): de enkelbanden. De enkelbanden zorgen voor extra stabiliteit bij het bewegen en het opvangen van het onderbeen bij een bijna misstap. De 3 belangrijkste zijn:

  • 1: De voorste enkelband tussen talus en fibula: ligamentum Talo-Fibulare Anterior (TFA)
  • 2: De middenste enkelband tussen calcaneus en fibula: ligamentumCalcaneo-Fibulare (CF)
  • 3: De achterste enkelband tussen talus en fibula: ligamentum Talo-Fibulare Posterior (TFP)

Een verstuikte enkel

verstuiking_eversie_enkel

Bij het verstuiken van de enkel kantelt de voet meestal naar binnen (inversie-trauma) door een misstap waarbij men verkeerd terecht komt en met vol gewicht op de gekantelde voet steunt/valt. Aangezien de enkel niet berekend is op deze wijze van belasting kunnen diverse letsels ontstaan aan de buitenkant van de enkel ("buitenenkel"). In eerste instantie treedt een ernstige oprekking van het gewrichtskapsel op en bij ernstiger trauma kunnen diverse gewrichtsbanden overrekken en zelfs uit elkaar worden getrokken (verscheuren). Bij een verstuiking is de voorste enkelband (1, TFA) is het vaakst uitgerekt/verscheurd.


Het letsel kan mild zijn: het kapselbandapparaat is alleen maar wat "uitgerekt". Het kan ook zo ernstig zijn, dat een volledige verscheuring van het kapselbandapparaat is ontstaan. Tussen deze twee uitersten zijn vele variaties mogelijk.

Bij een zeer ernstig trauma kunnen zelfs botbreuken optreden van een of meerdere botdelen die samen het enkelgewricht vormen. Enkelbreuken worden hier niet besproken.

Enkelverstuikingen komen zeer vaak voor, met name bij sporters, en een deel hiervan meldt zich bij huisarts of SEH voor diagnostiek en behandeling (in Nederland per jaar bij ongeveer 340.000 mensen). De helft daarvan ontstaat tijdens sportbeoefening.

De klachten

Bij een eenvoudige verstapping/misstap voelt u even een pijnscheut in de enkel maar kunt u nog net op tijd corrigeren. De enkel wordt niet dik en u kunt gewoon lopen. Bij een verstuiking kunt u niet meer corrigeren en "zakt u door uw enkel". De klachten zijn sterk afhankelijk van de ernst van de verstuiking. Bij een milde verstuiking zult u betrekkelijk weinig pijn hebben en kan de enkel misschien wat opzwellen. U kunt nog wel lopen of misschien even wat mank lopen. Bij een totale verscheuring voelt u direct een zeer heftige pijnscheut in de enkel. U denkt zelfs dat uw enkel wellicht gebroken kan zijn. De enkel direct of na enige minuten erg dik worden door de bloeduitstorting en u kunt er niet meer op lopen.

enkelverstuiking_onderzoek

Bij onderzoek van de enkel kan klassiek drukpijn worden opgewekt ter hoogte van de voorste enkelband (TFA). De enkel zwelt op aan de buitenzijde en er kan een "ei" op komen ten teken van een onderhuidse bloeduitstorting.


Na verloop van uren kan de enkel ook roder verkleuren aan de buitenzijde. De bloeduitstorting neemt in de loop van de dagen af maar geeft wel een blauw-paarse verkleuring van de bovenliggende huid. De bloed uitstorting zakt naar het laagst gelegen deel van de voet: naar de achterzijde van de hiel indien u de voet enkele dagen goed hoog gehouden hebt; naar de voetzool indien u er toch op gelopen heeft en de voet gewoon heeft laten hangen.

De behandeling

Indien u uw enkel verstuikt heeft is het verstandig deze zo snel mogelijk te koelen in koud water of met ijsblokjes gedurende ongeveer 20 minuten. Daarna moet men de enkel laten zwachtelen en hoog leggen. Het is verstandig om de enkel goed te oefenen door de voet en tenen actief naar je toe te bewegen. Afhankelijk van de ernst van de verschijnselen zal de arts die je onderzoekt, een röntgenfoto aanvragen om een botbreuk uit te sluiten. In de meeste gevallen is dat niet nodig.

De enkelverstuiking wordt meestal behandeld met een gipsspalk of een drukverband. U krijgt het advies om enkele dagen te rusten met het been zo veel mogelijk omhoog. Het gips mag niet te strak zitten en geen stuwing veroorzaken. Dit herkent u door opzwellen van de voorvoet en de tenen die gaan tintelen en blauw of zelfs wit worden. In dat geval moet u het gips zelf al wat losknippen. Als dat net direct verlichting geeft dan het is verstandig om snel contact op te nemen met het ziekenhuis.

Het is goed om de tenen zo veel mogelijk te bewegen. Na een periode van vijf dagen wordt de enkel opnieuw bekeken. Is deze voldoende afgeslankt dan wordt in het algemeen de enkel gestabiliseerd met een enkelbandage. Het aanleggen vereist speciale vaardigheid en wordt meestal door een erkende gips-verbandmeester verricht. Dit pleisterverband wordt na ongeveer 2 weken nog één of twee keer vernieuwd. Indien de enkel nog erg dik is en u nog veel pijn heeft bij het 90-graden buigen van de voet zal de gipsbehandeling nog ongeveer vijf dagen worden voortgezet. Als daarna de toestand verbeterd is krijgt u de enkelbandage aangelegd voor de periode van 2 – 4 weken.

Het beloop

Vrijwel iedereen kan binnen zes weken weer normaal lopen en het werk hervatten. Eén op de vijf patiënten ervaart dan nog wel wat pijn maar op den duur hebben de meeste mensen geen klachten meer. Soms kan een speciale enkelbrace verlichting geven. Uit recent onderzoek blikt dat zeven procent de oude sport niet meer heeft kunnen hervatten.

Mogelijke complicaties

Complicaties komen gelukkig heel weinig voor. Mogelijke problemen van een enkelverstuiking kunnen zijn:

  • Chronische instabiliteit: De scheur in het kapselbandapparaat groeit niet vast of herstelt zich zodanig dat het bandapparaat als geheel te lang is. Dit resulteert in wat we noemen een chronische instabiliteit. Meestal ontstaat dit pas nadat de enkelbanden meerdere malen gescheurd zijn geweest. Als u hiervan veel hinder ondervindt kan een operatie soms uitkomst bieden.
  • Los kraakbeen fragment in het enkelgewricht: Bij het verstuiken van de enkel kan een kraakbeenbeschadiging als een los fragment (gewrichtsmuis) in het gewricht komen te liggen. Dit kan pijnklachten geven. Met een ‘kijkoperatie’ is het probleem vaak vast te stellen en op te lossen.
  • Posttraumatische dystrofie: Dit is een onbegrepen aandoening, gekenmerkt door een aantal verschijnselen: de gekwetste plek wordt dik, rood, warm (of juist koud) en pijnlijk. De pijn kan hinderlijk zijn en kan in het ergste geval leiden tot bewegingsbeperking. Op dit moment bestaat de behandeling uit oefentherapie binnen de pijngrens en medicijnen. Ook worden soms injecties (zenuwblokkades) gegeven.

Bron: Bij het opstellen van deze brochure werd gebruik gemaakt van tekst uit de patientenfolder zoals opgesteld onder auspiciën van de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde, uitgebreid met meerdere illustraties en tekst, en aangepast door de webmaster van deze website.

Terug naar boven