Uitgezaaid chemotherapie

Uitzaaiingen bij borstkanker behandeling met chemotherapie

Er wordt bij uitzaaiingen van borstkanker direct gekozen voor chemotherapie in de onderstaande gevallen:

  • de tumor is ongevoelig voor vrouwelijk hormoon (hormoonreceptoren zijn niet aanwezig op de borstkankercellen); liefst bewezen in een weefselbiopsie uit de uitzaaiing
  • de hormoontherapie waarmee werd gestart bij hormoongevoelige uitzaaiingen werkt niet meer en de uitzaaiingen groeien opnieuw
  • uitzaaiingen die heel snel in grootte en/of aantal toenemen (indien hormoongevoelig kan men soms toch de voorkeur geven aan toch eerst te starten met hormoontherapie)
  • uitgebreide en snelgroeiende uitzaaiingen in diverse organen waaronder long, lever en andere
  • ernstige afname van rode en witte bloedcellen in het bloed als gevolg van beenmerguitzaaiingen waardoor de productie van nieuwe bloedcellen in het gedrang komt

beslisboom_uitzaaiingen_ borstkanker_professional_wIn bijgaande figuur is een globale beslisboom voor de keuze van behandeling weergegeven. Klik er op om deze te vergroten. De figuur is met name bedoeld voor professionals, die aan de hand hiervan kunnen uitleggen welke keuze in uw situatie het meest geschikt is.

De kans op succes van chemotherapie, dat wil zeggen de uitzaaiingen groeien niet meer of worden kleiner, is vergelijkbaar met de succeskans van hormoontherapie met als groot verschil dat het effect sneller wordt bereikt. Bij ongeveer 40-60% van de patiënten met uitzaaiingen die chemotherapie als eerste lijn krijgen, kan men de uitzaaiingen voor kortere of langere tijd afremmen: gemiddeld 8-12 maanden. Bij een volgende lijn chemotherapie ligt dit gemiddeld op 4-5 maanden.

Mogelijke keuzes in chemotherapie

Bij de chemotherapie voor uitzaaiingen van borstkanker wordt de keuze vooral bepaald door de plaats en de snelheid van groei van de ziekte. Bij agressieve ziektebeelden gaat de voorkeur uit naar een combinatie van verschillende (meestal twee) medicijnen. Doordat de verschillende middelen andere werkingsmechanismen hebben om tumorcellen te vernietigen is een combinatie meestal effectiever dan het toedienen van een enkel medicijn. Bij langzamere ziektebeelden wordt vaak één medicijn gegeven. Bij de keuze is het belangrijk om na te gaan, of er eerder chemotherapie is gegeven voorafgaande of na de oorspronkelijke borstkanker (neoadjuvant of adjuvant). Er worden namelijk nogal eens dezelfde medicijnen gebruikt, die de patiënt al (neo)adjuvant heeft gehad en niet elk medicijn kan nog eens worden toegediend. Bij de keuze speelt de wens van de patiënt een belangrijke rol. Immers hebben de medicijnen allen bepaalde bijwerkingen. Zo kan een patiënt wensen niet nog eens haaruitval te willen krijgen, zodat een aantal medicijnen afvallen.

Na elke kuur met chemotherapie volgt een pauze van enkele dagen of weken om het lichaam de kans te geven te herstellen. Bij een combinatiebehandeling is de kans op succes mogelijk iets hoger maar gaat anderzijds gepaard met meer bijwerkingen in vergelijking met de opvolgende behandeling.

Bij chemotherapie worden in het algemeen de medicijnen die het meest effectief zijn als eerste ingezet: de zogenoemde eerstelijnsbehandeling. Indien dit middel/deze middelen geen effect bereiken of indien na aanvankelijk succes toch wederom groei van de uitzaaiingen wordt vastgesteld (de tumor wordt resistent) of er zijn teveel bijwerkingen gaat men over tot andere medicijnen, de zogenoemde tweede lijn en daaropvolgend de derde lijn.

Verschillende soorten chemotherapie, wat betekenen die afkortingen:

Behandeling met één enkel medicijn:

  • Wekelijks paclitaxel i.v. wekelijks òf drie weken wel en één week niet
  • Capecitabine oraal 2x per dag gedurende twee weken wel en één week niet
  • Vinorelbine i.v. wekelijks twee weken wel en één week niet of vinorelbine oraal één dag wekelijks
  • Eribuline i.v. wekelijks twee weken wel en één week niet

De naam van een combinatiebehandeling wordt meestal gevormd door de eerste letter van de verschillendemedicijnen achter elkaar te plaatsen. Afhankelijk van de combinatie worden soms verschillende letters gebruikt voor hetzelfde product (meestal de eigennaam en soms de merknaam):

  • (F)AC: (fluorouracil/)adriamycine/cyclofosfamide
  • (F)EC: (fluorouracil/)epi-adriamycine/cyclofosfamide
  • TA: doceTaxel/adriamycine
  • CT: capecitabine/doceTaxel
  • Cap/Doc: capecitabine/docetaxel
  • TPH: doceTaxel/pertuzumab/Herceptin
  • TP: trastuzumab/paclitaxel
  • Carbo/Gem: carboplatine/gemcitabine (bij triple-negatieve borstkanker)

NB: trastuzumab (Herceptin) en pertuzumab is doelgerichte therapie

Toevoegen van doelgerichte therapie aan chemotherapie

Bevacizumab tegen bloedvatvorming

VEFG blokkade bevacizumab2In het bloed zijn diverse groeifactoren aanwezig voor de aanmaak van nieuwe bloedvaatjes. Één van die groeifactoren (Vasculaire Endotheliale Groei Factor (VEGF)) kan zich binden aan VEGF-receptoren op de binnenste bekleding van de bloedvatwand (endotheel). Op deze manier kan het ter plekke de uitgroei van nieuwe bloedvaatjes stimuleren. Dit herstelmechanisme is van essentieel belang bij weefselherstel na schade door verwonding of een operatie.


bevacizumab blocking VEGF
Op bovenstaande figuur wordt dat nog eens uitgelegd. In het bloed circuleren eiwitten (VEGF) die een rol spelen bij het herstel en de groei van nieuwe bloedvaatjes (A).In tumorweefsel zijn nieuwe bloedvaatjes nodig voor verdere groei, omdat zuurstof en voedingsstoffen hiervoor moeten worden aangevoerd. Bevacizumab (Avastin®) is een antistof tegen VEGF. Door zich vast te zetten op VEGF kan deze groeifactor zich niet meer binden aan de receptor op de bloedvatwand (B). Door remming van de activiteit van de VEGF-receptoren wordt de nieuwvorming van bloedvaatjes tegengewerkt waardoor tumorcellen niet meer verder kunnen groeien (C). Op figuur C is te zien dat hierdoor aantal bloedvaatjes dat de tumor van bloed voorziet is afgenomen.

Door toevoeging van bevacizumab aan chemotherapie kan het ziekteproces enkele maanden langer worden afgeremd. Er bestaat echter wel een verhoogde kans op bijwerkingen (1).

Onderzoek is nog gaande, welke patiënten het meest baat hebben bij de toevoeging van bevacizumab aan chemotherapie. Er zijn aanwijzingen dat snelgroeiende ziekteprocessen waarbij veel nieuwe bloedvaatjes in korte tijd moeten worden gevormd, bijvoorbeeld bij uitzaaiingen van triple-negatieve borstkanker, bevazicumab een plaats heeft bij de behandeling.

Bronvermelding:

  1. Miller K, Wang M, Gr alow J, et al. Paclitaxel plus bevacizumab ver sus paclita xel alone for metastatic breast cancer. N Engl J Med 2007;357(26):2666- 2676.


Surgipoort dankt mw. prof. dr. E. Boven, internist oncoloog van VUmc Cancer Center Amsterdam, voor het redactioneel commentaar en aanvullingen bij het opstellen van deze webpagina.

Terug naar boven