Uitgezaaid HER-2 positief

Doelgerichte therapie (“immuuntherapie”) bij HER-2 positieve uitzaaiingen borstkanker

Op het celoppervlak bevinden zich diverse receptoreiwitten (bindingsplaatsen) die een rol spelen bij het doorgeven van groeisignalen. In een aantal gevallen is het mogelijk gebleken om medicijnen te ontwikkelen die heel gericht aan deze receptoren binden en zo de deling van de tumorcellen kunnen blokkeren. Een voorbeeld is de zogenoemde HER2 receptor. Indien deze overmatig voorkomt op de borstkankercel is er sprake van overexpressie en noemen we deze HER2-positief. Ongeveer 20-30% van alle borsttumoren is HER2-positief.

De prognose van HER2-positieve borsttumoren is iets ongunstiger omwille van de hogere kans op uitzaaiingen in vergelijking met hormoongevoelige borstkanker zonder overexpressie van HER2.

HER2-recpetorenOp de foto links een cel waarbij de celwand (grijs)bezaaid is met HER2 receptoren (blauw).


HER2-eiwitTrastuzumab (Herceptin®) is een medicijn dat doelgericht werkt bij de bestrijding van HER2-positieve borstkankercellen. Trastuzumab (geel) bindt specifiek aan de HER2 receptoren (blauw), waardoor de cel geen groeisignalen meer ontvangt en de groei stopt (1).


Naast HER2 receptoren bestaan er ook andere HER receptoren: bijvoorbeeld de HER3 receptor.

Voor de behandeling van HER2-positieve borstkanker zijn medicijnen ontwikkeld die zich specifiek richten op de HER2 receptor: trastuzumab (Herceptin®) en pertuzumab (Perjeta®) zijn antistoffen, die aangrijpen op de HER2 receptor op de cel en lapatinib (Tyverb®) is een medicijn, dat door de celwand heen de HER2 receptor kan bereiken.

HER2 pathwayIn de figuur wordt dit nog eens uitgelegd. De antistof trastuzumab (T in de figuur) bindt specifiek aan de HER2 receptor en verhindert op deze wijze dat de HER2 receptor groeisignalen kan afgeven. Trastuzumab blokkeert daarmee de groei van dit type borstkankercel. De antistof pertuzumab (P in de figuur) bindt op een andere plaats aan de HER2 receptor en verhindert de koppeling tussen een HER2 en een HER3 receptor op de celwand. Dit is een alternatieve route waardoor er geen groeisignaal naar de cel wordt afgegeven. Lapatinib (L) (Tyverb®) is een klein molecuul. Het kan binden op het deel van de HER2 receptor binnen in de cel op de plaats waar het eiwit tyrosine kinase (TK) de receptor van energie moet voorzien: het is dus een zogenoemde receptor tyrosine kinase remmer. Dit is weer een andere manier om het groeisignaal vanuit de HER2 receptor te blokkeren.


HER2 remmers worden in het begin van de behandeling gecombineerd met een ander medicijn, bijvoorbeeld met hormoontherapie wanneer naast HER2 overexpressie ook hormoongevoeligheid bestaat, of met chemotherapie. Wanneer een goede remming van het ziekteproces is bereikt, wordt de chemotherapie nogal eens gestopt en wordt de behandeling met de HER2 remmer voortgezet.

Uit recent onderzoek is gebleken dat de combinatie van trastuzumab met pertuzumab (dubbele HER2-blokkade) in combinatie met docetaxel effectiever is in het afremmen van de groei van uitzaaiingen dan de combinatie zonder pertuzumab. Met toevoegen van pertuzumab aan de combinatie docetaxel/trastuzumab werd aangetoond dat de uitzaaiingen gemiddeld genomen 18 maanden niet groeiden in vergelijking met 12 maanden (Cleopatra-studie)(2).

Toevoegen van lapatinib aan een behandeling met capecitabine gaf een verlenging van de periode waarin de uitzaaiingen geen groei vertonen van 8 maanden, terwijl dit 4 maanden was voor een behandeling met capecitabine alleen (3). Bij uitzaaiingen in de hersenen kan worden overwogen om deze combinatie in te zetten, omdat lapatinib enigszins doordringt tot het hersenweefsel (dit in tegenstelling tot antistoffen).

Koppeling van trastuzumab aan een celdodende stof

Een revolutie in de doelgerichte therapie is de koppeling van een celdodende stof aan een doelgerichte antistof zoals bijvoorbeeld trastuzumab. Het medicijn bindt zich heel specifiek aan de HER2 receptor, waardoor groeisignalen worden geblokkeerd en het neemt als "aanhanger”quot; een giftige celdodende stof mee die alleen de HER2-positieve kankercel doodt. Giftige stoffen worden dus precies daar afgeleverd waar ze nodig zijn: de borstkankercel.

trastuzumab-dmiAan trastuzumab is de celdodende stof emtansine gekoppeld: T-DM1. Er zijn aanwijzingen dat met dit medicijn een verlenging van de progressievrije overleving van enkele maanden kan worden bereikt bij patiënten met uitzaaiingen die resistent zijn geworden tegen de combinatie van bijvoorbeeld taxaan chemotherapie en trastuzumab. (EMILIA studie)(4).


HER2-positief en hormoongevoelig (HER2+/ER+)

Doelgerichte therapie tegen HER2-positieve uitgezaaide hormoongevoelige borstkanker

Trastuzumab / lapatinib in combinatie met hormoontherapie

Op het celoppervlak bevinden zich diverse receptoreiwitten (bindingsplaatsen) die een rol spelen het doorgeven van groeisignalen. In een aantal gevallen is het mogelijk gebleken om medicijnen te ontwikkelen die heel gericht aan deze bindingsplaatsen binden en zo de deling van de tumorcellen kunnen blokkeren. Een voorbeeld is de zogenoemde HER2-receptor. Indien deze overmatig veel voorkomt op de borstkankercel noemen we deze HER2-positief: in ± 15% van alle hormoongevoelige borstkankers is er tevens sprake van overmatige aanwezigheid van HER2 receptoren.

Met het toevoegen van lapatinib aan hormoontherapie met letrozol (5) of trastuzumab aan de behandeling met anastrozol kan de ziekte 2 – 5 maanden langer onder controle worden gehouden (6).

Lees meer over hormoontherapie bij uitgezaaide borstkanker

HER2-positief en hormoon ongevoelig (HER2+/ER-)

Doelgerichte therapie met chemotherapie tegen HER2-positieve uitgezaaide hormoon ongevoelige borstkanker

De doelgerichte therapie zal in deze gevallen worden gecombineerd met taxaan-bevattende chemotherapie bijvoorbeeld docetaxel of paclitaxel. Als patienten al taxaan chemotherapie in het recente verleden hebben gehad kan worden gekozen voor andere chemotherapie bijvoorbeeld capecitabine of vinorelbine.

Uit recent onderzoek is gebleken dat de combinatie van trastuzumab met pertuzumab (dubbele HER2-blokkade) toegevoegd aan docetaxel effectiever is in het afremmen van de groei van uitzaaiingen dan de combinatie zonder pertuzumab. Met toevoegen van pertuzumab aan de combinatie docetaxel/trastuzumab werd aangetoond dat de uitzaaiingen gemiddeld genomen 18 maanden niet groeiden in vergelijking met 12 maanden (Cleopatra-studie)(2).

Wanneer een goede remming van het ziekteproces is bereikt, wordt de chemotherapie nogal eens gestopt en wordt de behandeling met de HER2 remmer voortgezet. In het algemeen zal, wanneer er weer ziektegroei is worden doorgegaan met de HER2 remmer en kan andere chemotherapie worden toegevoegd. Omdat HER2 remmers de pompkracht van het hart kunnen doen verminderen, zal bij deze bijwerking de medicatie moeten worden gestaakt. Dankzij de ontwikkeling van HER2 remmers is de overleving van patiënten met uitgezaaide HER2-positieve borstkanker belangrijk verbeterd. Een kleine groep patiënten leeft zelfs langer dan vijf jaar.

Bronvermelding:

  1. Sliwkowski MX et al. Semin Oncol. 1999;26(suppl 12):60-70 ter beschikking gesteld door firma Roche Nederland
  2. Baselga J et al. Pertuzumab plus trastuzumab plus docetaxel for metastatic breast cancer. New Engl J Med 2012;366:109-119
  3. Geyer CE et al. Lapatinib plus capecitabine for HER2-positive advanced breast cancer. New Engl J Med 2006;355:2733-2743
  4. Lewis Phillips GD et al. Targeting HER2-positive breast cancer with trastuzumab-DM1, an antibody-cytotoxic drug conjugate. Cancer Res 2008;68:9280-9290
  5. Johnston S et al. Lapatinib combined with letrozole versus letrozole and placebo as first-line therapy for postmenopausal hormone receptorpositive metastatic breast cancer. J Clin Oncol 2009;27:5538-5546

Surgipoort dankt mw. prof. dr. E. Boven, internist oncoloog van VUmc Cancer Center Amsterdam, voor het redactioneel commentaar en aanvullingen bij het opstellen van deze webpagina.

Terug naar boven