Chirurgische behandeling van brandwonden
Algemeen
Op deze webpagina kunt u algemene informatie lezen over de diagnostiek en chirurgische behandeling van brandwonden. Het is goed u te realiseren dat de behandeling in verschillende ziekenhuizen kan verschillen.
Anatomie van de huid
De huid is het grootste orgaan van de mens. Bij de opbouw van de huid onderscheidt men in feite 3 lagen; de opperhuid ofwel epidermis (1), de lederhuid ofwel dermis (2) en het onderhuids bindweefsel ofwel subcutis(3) (zie foto rechts).
De opperhuid vormt een barrière tegen bacterieën, schimmels en virussen en schadelijke stoffen. Tevens beschermt de oppperhuid tegen overmatig vochtverlies. De opperhuid bestaat voor het grootste deel uit één type cellen: de hoorncellen (keratinocyten). In de onderste laag van de opperhuid (de basale laag) worden voortdurend nieuwe hoorncellen aangemaakt. Door de voortdurende aanmaak van nieuwe cellen worden de oudere hoorcellen naar boven geduwd en slijten af. Op sommige plaatsen kan deze laag extra dik zijn (eeltlaag) als bescherming tegen druk van buitenaf. In de onderste laag van de opperhuid bevinden zich tussen hoorcellen ook nog andere soorten cellen: melanocyten. Melanocyten maken kleine pigmentkorrels (melanine) en bepalen daarmee de kleur van de huid. Het melanine wordt opgenomen door de hoorncellen en dient als beschermlaag ("parasol") van het DNA in de celkern tegen de beschadigende werking van het zonlicht.
De lederhuid of dermis bestaat uit elastische, nauwelijks buigbare collageenvezels die de stevigheid en elasticiteit van de huid bepalen. Hierin bevinden zich onder andere de haarfollikels(b) van waaruit de haren (a) uitgroeien, de talgklieren(c), kleine lymfevaatjes en bloedvaatjes(d), uiteinden van gevoelszenuwen(e), zweetklieren(g). In de dermis bevindt zich het belangrijkste deel van het immuunsysteem van de huid. Via dit systeem, waarin speciale witte bloedcellen (lymfocyten) een belangrijke rol spelen, worden virussen en bacteriën herkend en gericht onschadelijk gemaakt. In tegenstelling met de opperhuid wordt de lederhuid niet voortdurend vernieuwd.
In de subcutis bevindt zich het vetweefsel waarin grotere bloedvaten(g) en zenuwen lopen. De hoeveelheid vetweefsl verschilt van plaats in het lichaam; bv billen in vergelijking met onderarm. De subcutis scheidt de spieren en pezen van de huid en vepaalt door de dikte het type huid.
Door het ouder worden worden de huidlagen dunner, droger en minder elastisch. De huid kan gemakkelijker worden beschadigd en herstelt minder snel.
Inleiding
Brandwonden hebben voor iedereen een vervelende associatie, denk aan de slachtoffers van de brand in Volendam. De oorzaken zijn divers evenals de gevolgen. Brandwonden kunnen grofweg ontstaan door 6 oorzaken, door vuur, hete vloeistoffen, straling (denk aan een zonverbranding), contact met hete voorwerpen (bv verwarming), elektrisch voorwerpen en chemische stoffen.
Indeling van ernst van de brandwond in 3 graden
De ernst van een brandwond wordt bepaald op basis van de diepte van de verbranding van de huid.
Eerste graads brandwond
Een 1e graads brandwond is een oppervlakkige brandwond die zich uit door roodheid en pijn. De verbrande huid is nog intact, droog en soms opgezwollen.Een zonverbranding is hier een goed voorbeeld van. Meestal verdwijnen de klachten van een 1e graads brandwond binnen een week en de verbranding zal restloos genezen. De huid herstelt zich waarbij vervelling optreedt.
Behandeling
Meestal volstaat goed afkoelen met niet te koud water. (NB.: alleen het verbrande deel!). Indien de verbranding is ontstaan ten gevolge van overmatig zonnen kan een verkoelende after-sun creme worden gesmeerd.
Tweede graads brandwond
- Oppervlakkige 2egraad
Een oppervlakkige 2e graads brandwond vertoont blaarvorming, is rood, vochtig en pijnlijk. De oppperhuid is beschadigd Weliswaar is deze brandwond dieper in de huid doorgedrongen, maar de belangrijkste structuren van de huid, zoals de bloedvaatjes en de zenuwtakjes, zijn niet aangetast. Hierdoor kan de huid dan ook weer volledig genezen, dit gebeurt meestal binnen 3 weken.
- Diepe 2e graad
Een diepe 2e graads brandwond is een ernstige brandwond. Hierbij zijn wel een deel van de bloedvaatjes en zenuwtakjes van de huid verbrand. De huid ziet er deels wit en droog uit, is opvallend minder pijnlijk en er is duidelijk minder doorbloeding van de huid. Een diepe 2e graads brandwond zal meestal wel genezen, maar dit duurt tenminste 6 weken. Noteer dat de oorsprong van de haren (haarzakjes) nog intact kunnen zijn zodat na herstel ook de haren terug kunnen komen
Behandeling
Na koelen kan een zalfbehandeling worden gestart (bv. Flammazine). Blaren worden bij voorkeur dicht gelaten. Zij drogen meestal na een paar dagen in. Op lastig verzorgbare plaatsen kan soms steriel aanprikken nodig zijn. Dit laatste zal uw chirurg beslissen. Naast Flammazine kunnen ook speciale vochtvasthoudende pleisters worden gebruikt welke enkele dagen kunnen blijven zitten (bv Aquacell).
Derde graads brandwond
Een 3e graads brandwond is de meest ernstige vorm. Hierbij is de huid over de hele dikte verbrand, ziet er bruin/zwart of wit uit, is droog en gevoelloos. In feite is deze huid dood en zal dus niet spontaan genezen, chirurgische behandeling is hier noodzakelijk. Al het dode weefsel (geel en zwart op de foto van de zeer ernstig verbrande hand) moet worden verwijderd. Dit kan soms betekenen dat pezen en spieren moeten worden weggesneden. Dood weefsel is immers een goede voedingsbodem voor bacterien waardoor levensgevaarlijke infecties kunnen ontstaan. Dit soort ingrepen vinden stapsgewijs plaats omdat dan beter kan worden beoordeeld welk deel nog levensvatbaar is ten opzichte van weefsel dat daadwerkelijk is afgestorven. Soms zijn amputaties van (delen) van ledematen dramatische beslissingen maar wel uiterst noodzakelijk.
Behandeling
Na acuut koelen van de wond (hierdoor beperk je verdere schade door restwarmte die nog in de wond aanwezig is) en zalfbehandeling (met name de delen die tweede graads verbrand zijn) zal dood weefsel moeten worden weggesneden. Dit laatste gebeurt meestal pas na enkele dagen om een goede afbakening met nog vitaal weefsel te kunnen waarnemen. Bij zeer ernstige verbranding van grote opppervlakten en speciale delen van het lichaam (gelaat) zal meestal worden behandeld in samenwerking met de collegae in de brandwondencentra en veelal overplaatsing.
Vaststellen van de uitgebreidheid van het verbrande lichaamsopppervlak
De uitgebreidheid van de verbrande huid wordt uitgedrukt in een percentage van het gehele lichaamsoppervlak. Er zijn verschillende manieren om dit te meten. De meest handige manier is om het oppervlak van een hand van het slachtoffer te tellen als 1%. Door denkbeeldig deze hand over de brandwond te leggen geeft inzicht in het percentage.
Overigens is het belangrijk om te weten dat 1e graads brandwonden niet meetellen bij de berekening van het totaal verbrande lichaamsoppervlak!
De ernst van de verbranding is hangt niet alleen af van de oppervlakte en de diepte van de verbranding, maar bijvoorbeeld ook van de leeftijd van de patiënt en bijkomende letsels. Hoe ouder de patiënt is, hoe slechter de prognose. Tevens is het van belang of patient ook een inwendige verbranding van longweefsel heeft opgelopen door het inademen van zeer hete dampen/rook. In dit laatste geval kan het nodig zijn om de ernstige zieke patient tijdelijk kunstmatig te beademen.
Opvang van brandwondenpatienten
Over het algemeen is het belangrijk te koelen met schoon zacht stromend water (niet te koud) en de brandwond in een schone (hand)doek te wikkelen. Op de ambulance en in de ziekenhuizen zijn er speciale brandwondendekens en verbandmiddelen. Het merendeel van de brandwonden is gelukkig niet zeer uitgebreid en kan prima in de Nederlandse ziekenhuizen worden behandeld door de chirurg of eventueel plastisch chirurg.
In Nederland zijn 3 speciale brandwondencentra ingericht die gespecialiseerd zijn in de opvang van de allerernstigste en uitgebreide brandwonden en begeleidende letstels van inwendige organen (b.v. longen) (Groningen, Beverwijk en Rotterdam). Er zijn landelijk speciale afspraken gemaakt waarin is vastgelegd wanneer er doorverwijzing naar een brandwondencentrum moet plaatsvinden.
De eerste opvang echter zal altijd op de afdeling spoedeisende hulp van het meest nabije ziekenhuis plaatsvinden. Hier wordt onder andere aandacht gegeven aan de eerste verzorging van de brandwond, het geven van voldoende vocht, eventueel antibiotica en andere medicijnen.
Als de brandwond chirurgisch moet worden behandeld dan betekend dit vaak een of meerdere operaties waarbij de dode huid wordt weggehaald en er huidtransplantaties plaatsvinden.
